Deelnemen is belangrijker dan winnen

Met een jaar uitstel en op voorwaarde dat het vermaledijde coronavirus opnieuw geen roet in het eten gooit, gaan de Olympische Spelen op 23 juli van dit jaar van start in het Japanse Tokio.

Traditioneel zullen de Spelen op 8 augustus 2021 eindigen met de marathon, gevolgd door een ongetwijfeld spetterende sluitingsceremonie.

De marathon is bij iedere sportliefhebber welbekend en staat reeds sinds de eerste Moderne Olympische Spelen van 1896 in Athene op het programma.

De grote bezieler van de Olympische, Pierre de Coubertin, wenste de Spelen af te sluiten in stijl en viel hiervoor terug op de mythe die ontstaan is na de Slag bij Marathon. De Coubertin is trouwens ook de man van de intussen legendarische, doch voor discussie vatbare uitspraak: deelnemen is belangrijker dan winnen.

De Slag bij Marathon was dé beslissende veldslag van de Eerste Perzische Oorlog, waarbij de Perzen tevergeefs het Griekse Rijk hadden trachten te veroveren. We schrijven omstreeks 490 voor Christus én na een korte, maar hevige strijd, weten de Grieken de Perzen te verslaan in het kleine dorpje Marathon, niet danig ver van de grootstad Athene. Na de roemrijke overwinning krijgt een zekere Phidippides de opdracht van leider Miltiades om de boodschap van vreugde over te brengen naar de Atheense bevolking.

Phidippides had in die tijd een nogal speciaal beroep. Hij was namelijk een Atheense heraut, zeg maar een koerier. In tegenstelling tot de werknemers van Post NL had hij echter geen wit bestelbusje. Neen, de dappere man had enkel de beschikking over zijn benenwagen. Men kan dus eigenlijk spreken van een Karel Sabbe avant la lettre. Indien Strava toen had bestaan, dan was Phidippides vast een zeker de ster aan het firmament van de Amerikaanse onderneming.

Volgens de overlevering was Phidippides danig blij en plichtsbewust, dat hij in één ruk van Marathon naar Athene liep. Bij zijn aankomst sprak hij de gevleugelde woorden: “Wij hebben gewonnen!”… Daarna viel hij prompt neer en begon hij aan zijn reis richting de eeuwige jachtvelden.

In 1896, op de eerste Moderne Olympische Spelen, werd de heldentocht van Phidippides aldus herhaald. In helse temperaturen won thuisloper en professioneel herder Spyridon Louis de titanenstrijd. Hierdoor maakte hij zich meteen onsterfelijk in eigen land en ver daarbuiten.

Toen in 1982 in Athene een nieuw atletiekstadion werd gebouwd, moest niet lang nagedacht worden over een passende naam: het Stadion Spyridon Louis was geboren. Toen al werd het zaadje geplant voor de organisatie van een nieuwe editie van de Olympische Spelen in “thuisstad” Athene.

Vijftien jaar later, in 1997, was het zover: in Lausanne werd Athene gekozen tot gaststad van de 28^ste Olympische Spelen, die zouden plaatsvinden 2004. De Grieken waren uitzinnig van vreugde en keken al reikhalzend uit naar een herhaling van de originele marathon uit 1896, tussen Marathon en Athene.

De sfeer was op 29 augustus 2004 dan ook uitgelaten. Het was de laatste dag van behoorlijk succesvolle Spelen, die hun apotheose zouden kennen met een spetterende marathon, gelopen volgens het oorspronkelijke parcours van Marathon naar Athene. De aankomst lag in het Stadion Panathinaiko, waar ook de Spelen in 1896 hadden plaatsgevonden.

De marathon ging om 18 u plaatselijke tijd van start, zonder uitgesproken favoriet. De thermometer wees op dat uur van de dag nog steeds 30 graden aan.

Door de hitte was het lange tijd een gesloten wedstrijd. Ongeveer halfweg voelde de Braziliaan Vanderlei Cordeiro de Lima zijn moment gekomen en zette hij de aanval in. Niemand scheen hem te kunnen volgen. Na 25 km voerde de Italiaan Stefano Baldini het tempo echter op en nam zeven anderen mee in zijn zog. De voorsprong van de Lima slinkte zienderogen. Op 7 km van de finish had de Lima volgens de GPS-metingen nog steeds 30 seconden voorsprong op de achtervolgers, die intussen herleid waren tot Baldini en de Keniaan Keflezighi.

Op dat moment gebeurde er iets dat de geschiedenisboeken van de sport zou ingaan.

Neil Horan, een Ierse priester, kwam vanuit het publiek het parcours opgerend en greep de Lima vast, terwijl hij hem naar de kant van de weg duwde. Een Griekse toeschouwer, de onbekende Polyvios Kossivas, hielp de Lima zich te bevrijden, maar de Lima verloor toch ongeveer 15 tot 20 seconden tijd door het incident. De arme man was uiteraard uit zijn ritme en het momentum was verloren…

Baldini en Keflezighi zoefden hem voorbij en de Lima kon ternauwernood de derde plek veilig stellen. Hij was hier zienderogen gelukkig mee en het incident leek al vergeten te zijn. Ondanks het feit dat het incident zijn kansen op een gouden of zilveren medaille ernstig had geschaad, leek hij niet te klagen en nam hij de aanmoedigingen van het publiek in de laatste rechte lijn dankbaar in ontvangst.

De Lima ontving naast zijn brons ook de zelden toegekende Pierre de Coubertin-medaille voor sportiviteit.

Nadat de Lima de dag nadien ontwaakte uit de magische roes, begon het hem te dagen wat voor een enorme kans hij had gemist.

Een dag later besliste hij dan ook, in samenspraak met het Braziliaanse Olympisch Comité (BOC), om een klacht in te dienen bij de wedstrijdjury. Er werd gevraagd om de gouden medaille alsnog aan de Lima te willen toekennen.

De wedstrijdjury is echter niet ingegaan op deze vraag, hoewel er uiteraard wel sympathie was voor de onfortuinlijke Braziliaan.

Later werd ook de Internationale Atletiek Federatie (IAAF) aangezocht door de Lima en het BOC, opnieuw zonder succes.

De laatste strohalm voor de Lima bleek – zoals voor zovele sporters in het verleden en de toekomst – een procedure voor het Court of Arbitration for Sport (CAS).

De Lima en het BOC bepleitten hun zaak hevig en haalden er zelfs concrete cijfers bij.

Volgens hen zou Baldini, op basis van het tempo dat beide protagonisten liepen vóór het incident, de Lima nooit hebben bijgehaald. Baldini zou slechts 2 seconden per kilometer sneller gelopen hebben dan de Lima, wat erop neerkwam dat de Lima uiteindelijk zou hebben gewonnen met 16 seconden voorsprong. Verder werd ook gesteld dat het onaanvaardbaar is dat op zo een evenement dergelijk incident zich kan voordoen.

Hoewel deze argumentatie – nadat ze doorheen het brein van een jurist is doorgedrongen – zeker steek lijkt te houden, hadden zowel de Lima als het BOC kunnen weten dat dit weinig zoden aan de dijk zou brengen.

Het is immers vaste rechtspraak van het CAS dat zij de beslissing van een jury enkel kunnen terugdraaien indien kan worden aangetoond dat er sprake is van willekeur of kwade trouw bij de totstandkoming van de beslissing door de jury.

Dit standpunt is ook in overeenstemming met de traditionele doctrine en rechtspraktijk die altijd hebben gesteld dat spelregels, in de strikte zin van het woord, niet aan de controle van rechters mogen worden onderworpen, op grond van de – terechte – gedachte dat “het spel niet voortdurend moet worden onderbroken door een beroep te doen op de rechter”.

Het CAS aanvaardt wel dat er controle is, maar enkel op willekeur of kwade trouw. Zo niet, zou elke mistevreden sporter zich tot de rechter kunnen wenden om een resultaat aan te vechten. Dit kan niet de bedoeling zijn.

In de betrokken zaak vond het CAS geen enkel element van willekeur of kwade trouw. De Lima en het BOC hadden trouwens ook geen dergelijk argument aangehaald…

Tot slot stelt het CAS dat zij in alle geval ook niet de bevoegdheid heeft om zomaar een gouden medaille toe te kennen. Indien de bestreden beslissing arbitrair of te kwader trouw zou zijn genomen, zou het CAS de wedstrijd enkel het predikaat “ongeldig” kunnen op kleven en gelasten dat deze opnieuw zou worden gehouden. Dat zou nogal wat geweest zijn…

Er is volgens het CAS dus geen enkele wettelijke basis op basis waarvan het CAS een medaille zou kunnen toekennen, naast de reeds door Stefano Baldini gewonnen medaille.

Hierdoor ving de Braziliaan dus ook bij het CAS bot en werd de zaak begraven.

Vanderlei Cordeiro de Lima zal toch altijd herinnerd worden als de sympathieke pechvogel en misschien zelfs de morele winnaar van de Olympische marathon van 2004.

In alle geval is hij de perfecte verpersoonlijking van de Olympische gedachte: deelnemen is de belangrijker dan winnen.

Voor wie het incident nog even wil terug bekijken, klik gerust op onderstaande link: https://www.youtube.com/watch?v=1iClz6fB4lo .